همانطوری که احتمالاً می دانید، در فصل ۱۱ نسخه ۳ استاندارد BABOK به ۵ چشم انداز یا لنز اشاره کرده است که عبارتند از:
- چابک
- هوش تجاری
- تکنولوژی اطلاعات
- معماری کسب و کار
- مدیریت فرآیند کسب و کار
چشم انداز یا لنزها در فعالیت های تحلیل کسب و کار برای ایجاد تمرکز برروی کارها و تکنیکهای مختص بستر و زمینه طرح ابتکاری مورد نظر استفاده میشوند. بیشتر طرحهای مبتکرانه احتمالاً شامل یک یا چند چشم انداز هستند.
در این نوشته در نظر داریم در مورد چشم انداز معماری کسب و کار بر اساس استاندارد BABOK توضیحاتی را ارائه نماییم.
چشم انداز معماری کسب و کار ویژگیهای منحصر بفرد تحلیل کسب و کار را در زمان فعالیت در زمینه معماری کسب و کار پر رنگ میکند.
معماری کسب و کار به منظور نشان دادن چگونگی برآورده شدن دغدغه های استراتژیک ذینفعان و برای پشتیبانی از تلاشهای مستمر مرتبط با رشد و توسعه سازمان، آن را مدل میکند.
معماری کسب و کار اصول معین و زیربنایی معماری را دنبال میکند:
- محدوده: محدوده معماری کسب و کار، کل سازمان را شامل میشود.
- تفکیک دغدغهها: معماری کسب و کار دغدغه های درون بستر خود را تفکیک میکند.
- سناریوهای مشتق شده: سؤالهای خیلی زیادی وجود دارند که یک کسب و کار تلاش میکند از طریق پاسخگویی به آنها طرحی برای همراستایی فراهم کند.
- پایه دانش: در حالیکه هدف اصلی معماری کسب و کار پاسخگویی به این پرسشها است، هدف ثانویه اما مهم دیگر، جمع آوری و مستندسازی اجزاء مختلف معماری و ارتباط آنها در قالب پایه دانشی است که برای پاسخگویی به سؤالات آتی کسب و کار مورد استفاده قرار خواهند گرفت.
محدوده تغییر معماری کسب و کار
ممکن است معماری کسب و کار در سطوح مختلفی اجرا شود:
- در سرتاسر سازمان
- در یک خط کسب و کار منفرد درون سازمان
- در یک بخش کارکردی سازمان
عمق تغییر
ممکن است یک فعالیت معماری کسب و کار بر روی سطح مدیریت ارشد سازمان برای پشتیبانی تصمیمگیری استراتژیک، یا بر روی سطح مدیریت میانی برای پشتیبانی از اجرای طرح مبتکرانه متمرکز باشد.
ارزش و راهکار ارائه شده
معماری کسب و کار با استفاده از اصل تفکیک دغدغهها و اولویتها، مدلهایی را توسعه میدهد که سیستم کسب و کار، راهکار، یا سازمان را به اجزاء منفردی با کارکردهای مشخص تجزیه میکند و تعاملات بین آنها را نمایان میکند.
اجزاء مدلهای معماری کسب وکار شامل موارد زیر است:
- قابلیتها
- ارزش
- فرآیندها
- اطلاعات و داده
- سازمان
- گزارشدهی و مدیریت
- ذینفعان
- استراتژیهای امنیتی
- خروجیها
مدلهای معماری سازمان را قادر میسازند که به تصویری بزرگ و جامع از حوزه ای که تحت تحلیل و بررسی است، دست پیدا کند.
معماری کسب و کار بوسیله سازمان برای هدایت فعالیتهای زیر مورد استفاده قرار میگیرد:
- برنامهریزی استراتژیک
- مدلسازی مجدد کسب و کار
- طراحی مجدد سازمان
- ارزیابی عملکرد
- کاهش هزینه
فرضیات اصلی
برای اینکه معماری کسب و کار برای سازمان مفید فایده باشد، نیاز است که تحلیلگران کسب وکار به موارد زیر توجه کنند:
- دستیابی به تصویری جامع و کامل از سازمانی که تحت تحلیل و بررسی است
- بهرهمندی از پشتیبانی کامل مدیریت ارشد سازمان
- مشارکت صاحبان کسب و کار و خبرگان حوزه مورد نظر
- موجود بودن یک استراتژی سازمانی
محدوده تحلیل کسب و کار
- حامی تغییر
در حالت ایده آل، حامی یک طرح مبتکرانه معماری کسب و کار یکی از مدیران ارشد سازمان یا صاحب کسب و کار درون سازمان است. بهر حال ممکن است حامی صاحب یکی از خطوط کسب و کار بعنوان حامی مطرح باشد.
- اهداف تغییر
لیست زیر شامل اهداف اولیه امکانپذیر مورد انتظار از اعمال تغییر حاصل از تحلیل معماری کسب و کار است:
- قابلیتهای کسب و کار
- جریانهای ارزش کسب و کار
- برنامههای طرح مبتکرانه
- تصمیمات سرمایهگذاری
- تصمیمات پورتفولیو
گروههای زیر از معماری کسب و کار برای هدایت تغییر درون سازمان استفاده میکنند:
- مدیران تمام سطوح سازمان
- صاحبان محصول یا خدمت
- واحدهای عملیاتی
- معماران راهکار
- تحلیلگران کسب و کار فعال در حوزه تخصصی مربوط به خود
- جایگاه تحلیلگر کسب و کار
هدف از فعالیت تحلیلگر کسب و کار در حوزه معماری کسب وکار موارد زیر را شامل میشود:
- درک بستر کلی سازمان و فراهم سازی بینشی متوازن در مورد تمامی اجزاء و ارتباطات بین آنها در سرتاسر سازمان
- فراهم نمودن یک نگرش جامع و قابل فهم از تمامی خصوصیات و ویژگیهای درون سازمان
برای دستیابی به این اهداف تحلیلگران کسب و کار نیازمند بهره مندی از بینش، مهارت، و دانش در زمینه های زیر هستند:
- اهداف و استراتژی کسب و کار
- اطلاعات مفهومی کسب و کار
- معماری تکنولوژی اطلاعات کسب و کار
- معماری فرآیند
- عملکرد کسب و کار
- خروجیهای تحلیل کسب و کار
معماری کسب و کار محدوده ای وسیع و نظرگاهی جامع و کامل برای کسب و کار فراهم میکند.
خروجیهای کلی معماری کسب و کار شامل موارد زیر است:
- همراستایی سازمان با استراتژیها
- برنامه ریزی تغییر جهت جاریسازی استراتژیها
- اطمینان از اینکه درصورت اعمال تغییرات، همراستایی با استراتژی تداوم خواهد داشت
مدلها و طرحهای فراهم شده بوسیله معماری کسب و کار، تحویلدادنیهای کلیدی آن محسوب میشوند. نمونههایی از این مدلها و طرحها عبارتند از:
- نقشههای توانمندی کسب و کار
- نقشههای جریان ارزش
- نقشههای سازمان
- مفاهیم اطلاعات کسب و کار
- معماری فرآیند سطح-بالا
- مدلهای انگیزش کسب و کار
شایستگیهای مرتبط
تحلیلگران کسب و کار جهت کسب موفقیت در حوزه معماری کسب و کار باید از قابلیتها و توانمندیهای زیر برخوردار باشند:
- تحمل بالا جهت مواجهه با ابهام و عدم اطمینان
- توانمندی قرار دادن چیزها در یک بستر گسترده تر
- توانایی تبدیل نیازمندی ها و بستر به یک مفهوم، طرح، یا راهکار
- قابلیت متوقف کردن جزئیات غیر ضروری جهت دستیابی به دیدگاهی جامعتر و همه جانبه تر
- توانایی تفکر در چارچوبهای زمانی بلند مدت چند ساله
- توانایی ارائه خروجیهای تاکتیکی (کوتاه مدت) که بطور همزمان برای سازمان ارزش خلق کنند و در دستیابی به اهداف استراتژیک (بلند مدت) سازمان سهیم باشند
- توانمندی تعامل با افراد در سطوح مدیریتی ارشد سازمان
- قابلیت توجه به سناریوها و خروجیهای چندگانه
- توانایی رهبری و هدایت تغییر در سازمان
- بهره مندی از فراست و تیزهوشی سیاسی
تأثیر معماری کسب و کار بر حوزه های دانش
در این بخش چگونگی تطبیق فعالیتهای تحلیل کسب و کار مرتبط با معماری کسب و کار با فعالیتهای تحلیل کسب و کار معرفی شده در راهنمای BABOK، توصیف میشود. همچنین شرح داده میشود که چگونه هر حوزه دانش بر اساس قواعد معماری کسب و کار، بکار گرفته شده و اصلاح میشود.
برنامهریزی و پایش تحلیل کسب و کار
در زمان برنامهریزی و پایش تحلیل کسب و کار، آشنایی و درک ویژگیهای سازمان برای تحلیلگران کسب و کار فعال در حوزه معماری کسب و کار ضروری است.
برخی از این ویژگیها عبارتند از:
- استراتژی و مسیر حرکت
- مدل عملیاتی
- قابلیتهای عملیاتی کنونی
- ذینفعان و چگونگی مشارکت آنها
- برنامههای توسعه، حاکمیت و فرآیندهای برنامهریزی
- فرهنگ و محیط
- ظرفیت تغییر
تکنیکهای ارائه شده در راهنمای BABOK
- معیار ارزیابی و پذیرش
- تجزیه کارکردی
- مصاحبه ها
- طوفان ذهنی
- تحلیل قابلیتهای کسب و کار
- سنجه ها و شاخصهای کلیدی عملکرد
- تحلیل تصمیم
- برآورد
- تحلیل الزامات غیر کارکردی
- تحلیل ریشه اصلی
- مدلسازی سازمان
- مدلسازی محدوده
- تحقیق میدانی و پرسشنامه
- مدلسازی فرآیند
- مرورها
- تحلیل و مدیریت ریسک
- ماتریس نقشها و مسئولیتها
- سناریوهای کاربران
دیگر تکنیکهای تحلیل کسب و کار
- معماری تحلیل کسب و کار
- نقشه قابلیتها
- تحلیل سبد پروژه
- تحلیل خدمت-محور
استخراج و همکاری
تحلیلگران کسب و کار فعال در زمینه معماری کسب و کار بطور معمول با حجم قابل توجهی از ابهام و عدم اطمینان مواجه هستند. به هنگام انجام کارهای استخراج و همکاری، تحلیلگران کسب و کار به تغییرات سازمان تحت تأثیر نیروهای داخلی و خارجی و تغییرات در محیط بازار توجه خواهند نمود. انواع تغییرات بطور مکرر میتوانند پیشبینی شوند اما فشار خارجی تحمیل شده از طرف بازار موجب غیر قابل پیش بینی شدن تغییرات میشود.
تکنیکهای ارائه شده در راهنمای BABOK
- طوفان ذهنی
- مشاهده
- تحلیل مستندات
- گروه های تمرکز
- نمونه سازی
- تجزیه کارکردی
- لغت نامه
- تحقیق میدانی و پرسشنامه
- تحلیل فصول مشترک
- کارگاههای آموزشی
- مصاحبه ها
مدیریت چرخه عمر الزامات
مهم و ضروری است که تحلیلگران فعال در زمینه معماری کسب و کار از پشتیبانی مدیریت ارشد سازمان و توافق در مورد کارهایی که باید انجام شوند، برخوردار باشند. یک هیئت مرور معماری از مدیران ارشد سازمان که با قدرت تصمیمگیری خود میتوانند تغییرات معماری کسب و کار را مرورو و ارزیابی کنند تشکیل میشود. همچنین معمولاً این گروه با اخذ تصمیمات مرتبط با سرمایهگذاری و اولویتبندی تغییرات بر مبنای تأثیرات آنها بر خروجیهای کسب و کار و استراتژی سازمان، در مدیریت پورتفولیو مشارکت میکنند.
تکنیکهای ارائه شده در راهنمای BABOK
- طوفان ذهنی
- کارت امتیازی متوازن
- بازیهای گروهی
- مدلسازی داده
- بهینه کاوی و تحلیل بازار
- تحلیل تصمیم
- تحلیل قابلیت کسب و کار
- برآورد
- تحلیل فصول مشترک
- مرورها
- تحلیل و مدیریت ریسکها
- درس آموختهها
- ماتریس نقشها و مسئولیتها
- سنجه ها و شاخصهای کلیدی عملکرد
- تحلیل ریشه اصلی
- مدلسازی سازمان
- تحلیل فرآیند
- مدلسازی فرآیند
- تحلیل SWOT
دیگر تکنیکهای تحلیل کسب و کار
- معماری فرآیند کسب و کار
- تحلیل سبد پروژه
- نقشه راه
- مدلسازی ارزش کسب و کار
- تحلیل خدمت-محور
- نقشه قابلیتها
- مصورسازی ارزش
- نمودار محوری سازمان
تحلیل استراتژی
معماری کسب و کار میتواند نقشی مهم در تحلیل استراتژی ایفا کند زیرا دیدگاههایی معمارانه در مورد وضعیت کنونی سازمان فراهم میکند و به تعریف وضعیت آتی و تعیین گامهایی که جهت رسیدن به آن وضعیت باید برداشته شوند، کمک میکند.
معماری کسب و کار بر مبنای استراتژی سازمان یک نقشه راه توسعه میدهد. تعریف و تعیین شفاف مراحل گذر و انتقال از وضعیت کنونی به وضعیت مطلوب آتی، به اطمینان از حرکت پیوسته سازمان در راستای خلق و آزادسازی ارزش و حفظ مزیت رقابتی آن در تمامی فازهای اعمال تغییر کمک میکند. جهت حفظ مزیت رقابتی، تحلیلگر کسب و کار باید عواملی مانند زیر را تحلیل و بررسی کند:
- شرایط بازار
- به سمت کدام بازارها باید رفت
- چگونه سازمان در شرایط گذار در بازار به رقابت خواهند پرداخت
- چگونه بهترین جایگاه برای برند شرکت فراهم شود
تکنیکهای ارائه شده در راهنمای BABOK
- کارت امتیازی متوازن
- تحلیل قواعد کسب و کار
- بازیهای گروهی
- بهینه کاوی و تحلیل بازار
- طوفان ذهنی
- مدلسازی داده
- تحلیل مستندات
- طوفان ذهنی
- تحلیل قابلیت کسب و کار
- برآورد
- گروههای تمرکز
- لغت نامه
- سنجه ها و شاخصهای کلیدی عملکرد
- تحقیق میدانی و پرسشنامه
- مدلسازی سازمان
- مرورها
- تحلیل SWOT
- تحلیل و مدیریت ریسکها
- کارگاههای آموزشی
دیگر تکنیکهای تحلیل کسب و کار
- معماری فرآیند کسب و کار
- تحلیل سبد پروژه ها
- نقشه قابلیتها
- تحلیل خدمت-محور
- نقشه استراتژی
- مصورسازی ارزش
- نمودار محوری سازمان
تحلیل الزامات و تعریف طرح
معماری کسب و کار از طریق مجموعهای از مدلهای مختلف که برای استفاده ذینفعان انتخاب میشوند، دیدگاههایی معمارانه در مورد سازمان برای آنها فراهم میکنند. این دیدگاهها میتوانند بوسیله نقشههای قابلیت و ارزش، نقشههای سازمان و مدلهای فرآیند اطلاعات و کسب و کار ایجاد شوند. تحلیلگران کسب و کار فعال در زمینه معماری کسب و کار در زمان تصمیمگیری در مورد اینکه چه چیزی برای مدل دارای اهمیت و ضروری است، از تجربه، قضاوت و تخصص خود استفاده میکنند. انتظار میرود که مدلها زمینه و اطلاعاتی را فراهم کنند که به کمک آنها الزامات به خوبی تحلیل و طراحی شوند.
تکنیکهای ارائه شده در راهنمای BABOK
- معیار ارزیابی و پذیرش
- تحلیل الزامات غیر کارکردی
- مشاهده
- مدیریت بکلاگ
- کارت امتیازی متوازن
- مدلسازی سازمان
- بهینه کاوی و تحلیل بازار
- تحلیل فرآیند
- مدلسازی فرآیند
- طوفان ذهنی
- تحلیل قابلیتهای کسب و کار
- نمونه سازی
- مرورها
- تحلیل و مدیریت ریسکها
- تحلیل قواعد کسب و کار
- ماتریس نقشها و مسئولیتها
- بازیهای گروهی
- دیکشنری داده
- نمودار جریان داده
- تحلیل ریشه اصلی
- مدلسازی محدوده
- مدلسازی داده
- تحلیل مستندات
- برآورد
- مدلسازی وضعیت
- گروههای تمرکز
- تحقیق میدانی و پرسشنامه
- تجزیه کارکردی
- تحلیل SWOT
- سناریوها
- داستانهای کاربران
- ارزیابی سازندگان
- کارگاههای آموزشی
- درس آموختهها
- تحلیل فصول مشترک
- سنجهها و شاخصهای کلیدی عملکرد
دیگر تکنیکهای تحلیل کسب و کار
- معماری فرآیند کسب و کار
- تحلیل سبد پروژه
- نقشه قابلیتها
- تحلیل خدمت-محور
- نمودار محوری سازمان
- مصورسازی ارزش
ارزیابی راهکار
معمار کسب و کار سؤالات اساسی و محوری در مورد کسب و کار در راستای بهبود و ارتقاء عملکرد کسب و کار مطرح میکند. در جهت پاسخگویی به این سؤالات، تعداد زیادی سؤالات دیگر به شرح زیر باید پاسخ داده شوند:
- انتظار میرود که از کسب و کار، طرحهای مبتکرانه معین یا اجزاء آنها چه خروجیهایی حاصل شود؟
- چگونه آن خروجیها در راستای اهداف سازمان قابل اندازهگیری و ارزیابی هستند؟
- چه اطلاعاتی برای اندازهگیری و ارزیابی آن خروجیها مورد نیاز است؟
- چگونه فرآیندها، خدمات، طرحهای مبتکرانه و … باید تجهیز شوند تا امکان جمعآوری اطلاعات مورد نیاز فراهم گردد؟
- چگونه اطلاعات عملکردی به بهترین شکل ممکن در قالب گزارشها و داشبوردها ارائه شوند؟
- چگونه از این اطلاعات برای تصمیمگیری در مورد سرمایهگذاریهای آتی استفاده کنیم؟
تکنیکهای ارائه شده در راهنمای BABOK
- کارت امتیازی متوازن
- مدلسازی سازمان
- تحلیل فرآیندها
- بهینه کاوی و تحلیل بازار
- طوفان ذهنی
- مدلسازی فرآیند
- تحلیل قابلیتهای کسب و کار
- تحلیل و مدیریت ریسکها
- بازیهای گروهی
- ماتریس نقشها و مسئولیتها
- گروههای تمرکز
- تحلیل ریشه اصلی
- درس آموخته ها
- سنجهها و شاخصهای کلیدی عملکرد
- مشاهده
- تحلیل SWOT
دیگر تکنیکهای تحلیل کسب و کار
- مدلسازی انگیزش کسب و کار
- معماری فرآیندهای کسب و کار
- مصورسازی ارزش
- نقشه قابلیتها
